Inhoud van de beheersverklaring

Het Herstel- en Veerkrachtplan (HVP) bestaat uit maatregelen: hervormingen en investeringen, die weer bestaan uit mijlpalen en doelstellingen. Voor investeringen zijn kosten geraamd (middelen) die Nederland denkt te maken en die (deels) vanuit de Herstel- en Veerkrachtfaciliteit (HVF) gedekt worden. Voor hervormingen ontvangt Nederland geen geld uit de HVF, maar de mijlpalen/doelstellingen in die hervorming moeten wel gehaald worden om recht te hebben op uitbetaling (voor de gedane investeringen) van een betaalverzoek. Elk betaalverzoek moet beheersverklaringen bevatten voor de afgeronde mijlpalen en doelstellingen in de hervormingen en investeringen in dat betaalverzoek én voor investeringen waarvoor al middelen zijn uitgegeven, ook al zijn de bijbehorende mijlpalen/doelstellingen nog niet afgerond.

De beheersverklaring wordt opgesteld via een getrapt systeem. Dit getrapte systeem begint bij het opstellen van een beheersverklaring voor iedere maatregel in het betaalverzoek. Deze maatregelbeheersverklaringen geven inhoud aan de beheersverklaring op ministerieel niveau. Deze ministeriële beheersverklaringen worden vervolgens samengebracht in een rijksbrede beheersverklaring, hetgeen het sluitstuk vormt op de documentatie van het betaalverzoek aan de Europese Commissie. Daarmee wordt door de gehele lijn garant gestaan voor de in de rijksbrede beheersverklaring genoemde punten.

Maatregelbeheersverklaring

Op ieder bij het HVP betrokken departement wordt voor iedere maatregel die in het betaalverzoek zit een beheersverklaring opgesteld. Deze maatregelbeheersverklaring wordt door de directeur die eerstverantwoordelijk is voor de desbetreffende HVP-maatregel en de daarover aangeleverde informatie bij zijn DG aangeleverd. Met het vaststellen van de maatregelbeheersverklaring wordt door de desbetreffende DG geconcludeerd dat ten aanzien van de HVP-maatregel(en) die onder de DG valt/vallen, de benodigde implementatie heeft plaatsgevonden en hierop is gecontroleerd. Op grond van deze verklaring kan de ADR haar derdelijnscontrole uitvoeren. Nadat de audit van de ADR voltooid is, worden de beheersverklaringen aangevuld op basis van eventuele bevindingen van de ADR en de hierop aansluitende corrigerende maatregelen. Vervolgens tekent de directeur de maatregelbeheersverklaring digitaal via het documentmanagementsysteem. De DG tekent de maatregelbeheersverklaring daarna met een natte handtekening. De hervormingen of investeringen die onder één beleids-DG vallen kunnen gecombineerd worden in één beheersverklaring.

Ministeriële beheersverklaring

Op basis van de onderliggende maatregelbeheersverklaringen die door de DGs van het ministerie zijn opgesteld en ondertekend wordt de ministeriële beheersverklaring opgesteld. Deze beheersverklaring wordt door de SG en de directeur FEZ via het documentmanagementsysteem getekend, waarna de verantwoordelijk minister deze ministeriële beheersverklaring tekent met een natte handtekening.

Rijksbrede beheersverklaring

Op basis van de ministeriële beheersverklaring wordt de rijksbrede beheersverklaring opgesteld. De programmadirecteur van de programmadirectie Herstel- en Veerkrachtplan tekent een rijksbrede beheersverklaring, in tweevoud met een natte handtekening. Daarna tekent de minister van Financiën de rijksbrede beheersverklaring, in tweevoud met een natte handtekening. Eén getekend exemplaar wordt gelijktijdig met het betaalverzoek aan de Europese Commissie gezonden.

Inhoud van de beheersverklaring

In het geval de maatregel een hervorming betreft bevat de beheersverklaring geen paragraaf over de besteding van middelen, omdat dit voor hervormingen niet van toepassing is. In het geval er sprake is van een investering waarbij reeds HVF-middelen zijn uitgegeven, maar nog geen mijlpalen/doelstellingen zijn behaald, dient de beheersverklaring de paragrafen over de controle op de besteding van de HVF-middelen te bevatten (in dit geval dient de paragraaf over het behalen van de mijlpalen/doelstellingen vanzelfsprekend niet te worden opgenomen). In het geval er sprake is van het behalen van de mijlpalen/doelstellingen alsook besteding van HVF-middelen, dient de beheersverklaring de zowel paragrafen over de besteding van middelen als de paragraaf over het halen van mijlpalen/doelstellingen te bevatten.

Als een DG in een betaalverzoek géén afgeronde mijlpalen/doelstellingen heeft en ook geen investeringen in toekomstige betaalverzoeken heeft staan waarvoor al uitgaven zijn gedaan, is geen beheersverklaring nodig.

Indien de Auditdienst Rijk (ADR) – de aangewezen auditautoriteit voor het HVP – onregelmatigheden vindt op basis van zijn audits (en dit verwerkt in de samenvatting van audits), dan zal in de beheersverklaring ook worden aangegeven welke dit zijn en hoe deze op passende wijze gecorrigeerd en/of teruggevorderd zijn.

Beleidsconsequenties van de beheersverklaring

Middels de beheersverklaringen staan directeuren en uiteindelijk de politieke en ambtelijke leiding garant voor de correctheid van de gegevens en verklaren zij dat ze naar hun beste kunnen de vier hoofdzondes (corruptie, fraude, belangenverstrengeling, dubbele financiering) voorkomen, gedetecteerd en gecorrigeerd hebben. De verklaring is daarmee het sluitstuk van een reeks rapportagevereisten en beheersmaatregelen die nodig zijn voor het succesvol indienen van een betalingsverzoek in het kader van het Nederlandse herstel- en veerkrachtplan.

De beleidsconsequenties van de beheersverklaring zijn omvangrijk. Niet alleen zal er een uitvoerige bewijslast voor de mijlpalen en doelstellingen moeten worden aangeleverd (dit wordt vastgelegd in de operationele regelingen), ook moeten in het centrale dataregister (CEDAR) alle volgens art. 22.2.d van de HVF-verordening vereiste gegevens worden aangeleverd: dit zijn gegevens over de eindontvangers, contractanten, subcontractanten en eindbegunstigden van HVF-middelen.

De gegevens in art. 22.2.d. zijn nodig om beheersmaatregelen goed uit te voeren. De toezichthoudende partijen, de ADR voorop, zullen toetsen in hoeverre de beheersmaatregelen van de beleidsdirecties en FEZ’en toereikend zijn. De gegevens en verklaringen zullen ook beschikbaar worden gesteld voor andere toezichthoudende partijen (de Europese Commissie, de Europese Rekenkamer en, indien van toepassing, het Europees Openbaar Ministerie).

In totaal kan Nederland 5,4 miljard euro uit de HVF ontvangen. Om deze voor Nederland gereserveerde middelen te ontvangen moet Nederland bewijzen dat de vastgestelde mijlpalen en doelstellingen uit het HVP zijn behaald. Voor alle lidstaten geldt dat de nationale Herstel- en Veerkrachtplannen moeten voldoen aan strikte eisen die wettelijk zijn vastgelegd in de HVF-verordening. Het Nederlandse HVP is op basis van al deze eisen opgesteld. De wijze waarop de uitvoering van alle maatregelen moet plaatsvinden is vastgelegd in juridisch bindende mijlpalen en doelstellingen.

Als door het heroverwegen en/of verlaat doorvoeren van een maatregel niet langer wordt voldaan aan de strikte vereisten of als mijlpalen en/of doelstellingen niet worden behaald, zal dit financiële gevolgen hebben in de vorm van een korting op de te ontvangen middelen. Deze korting kan oplopen tot aan ruim een half miljard euro per mijlpaal en/of doelstelling, afhankelijk van het belang van deze mijlpaal/doelstelling in het plan. In het bepalen van de grootte van de korting zal op basis van de door de Europese Commissie gepubliceerde methodologie met name het niet behalen van mijlpalen en/of doelstellingen die betrekking hebben op hervormingen en raken aan landspecifieke aanbevelingen hoge kosten met zich meebrengen. De HVF-middelen die voor Nederland beschikbaar zijn, staan reeds ingeboekt op de Rijksbegroting, dus een eventuele korting zal leiden tot een begrotingstegenvaller.

Tevens dient het gehele HVP uiterlijk in Q2 2026 afgerond te zijn. De HVF-verordening vereist dat alle HVF-betalingen uiterlijk in 2026 plaatsvinden en dat voorafgaand aan de uitbetaling zeer strenge Europese verantwoording op de rechtmatige besteding van deze gelden heeft plaatsgevonden.

Betaalverzoeken

Het eerste betaalverzoek is op 24 mei 2024 ingediend en betrof een bedrag van €1.332.776.071. De overige betaalverzoeken zullen als volgt plaatsvinden: het tweede betaalverzoek in Q4 2024; het derde betaalverzoek in Q2 2025; het vierde betaalverzoek in Q2 2026; en het vijfde betaalverzoek begin Q3 2026. De huidige planning is uiteraard onder voorbehoud van mogelijke wijzigingen wat betreft de haalbaarheid. De planning van het betaalverzoek staat los van de planning rondom de departementale jaarverslagen.

Planning en reikwijdte van de betaalverzoeken

Planning

De planning richting elk betaalverzoek zal nader worden bepaald door de programmadirectie HVP, in samenspraak met de ADR, en worden afgestemd met de leden van de interdepartementale werkgroep voor de implementatie van het HVP (IWG).

Indien niet voldaan kan worden aan de afgesproken planning dienen de ADR en de programmadirectie HVP van het ministerie van Financiën tijdig en volledig geïnformeerd te worden. In geval gezamenlijk geconcludeerd wordt dat afwijking van de aanleverdatum onvermijdelijk is zal in overleg met de drie partijen worden gekeken naar een op maat gemaakt tijdspad voor de betreffende HVP-maatregel.

Reikwijdte

Het eerste betaalverzoek omvat alle mijlpalen en doelstellingen van 2020 tot en met 2022 en die van de hervormingen van Q1 2023. Dit zijn er 30 in totaal. Het eerste betalingsverzoek betreft een bedrag van EUR 1.332.776.071. Het tweede betaalverzoek omvat 21 mijlpalen en doelstellingen en betreft een bedrag van EUR 1.185.101.166. Het derde betaalverzoek omvat 24 mijlpalen en doelstellingen en betreft een bedrag van EUR 1.421.267.213. Het vierde betaalverzoek omvat 34 mijlpalen en doelstellingen en betreft een bedrag van EUR 751.139.298. Het vijfde en laatste betaalverzoek omvat 23 mijlpalen en doelstellingen en betreft een bedrag van EUR 751.139.298. Dit staat opgenomen in het Raadsuitvoeringsbesluit van 17 oktober 2023.

Technische assistentie

Departementen worden aangemoedigd om relevante informatie met betrekking tot de uitvoering van het HVP (zoals samenvattende documenten en/of bewijsstukken) ruim voor de indiening van een betalingsverzoek op informele basis met de Europese Commissie te delen. Het informeel delen van relevante informatie over de voortgang van de uitvoering van het HVP biedt de mogelijkheid om tijdig de uitvoering van de relevante bepalingen in het Raaduitvoeringsbesluit te bespreken en waar nodig documenten te herstellen en/of te corrigeren. Om hier gebruik van te maken kunnen departementen op elk moment contact opnemen met een collega van de programmadirectie HVP of HVP@minfin.nl.

Additionele rapportageverplichtingen met betrekking tot het HVP

Naast de benodigde onderbouwing voor betalingsverzoeken, kent de HVF-verordening een aantal andere rapportageverplichtingen die raakvlakken hebben met de betalingsverzoeken maar lichter van aard zijn. De reguliere rapportages zijn als volgt:

Alle bovengenoemde rapportages worden uiterlijk op de genoemde datums Op verzoek van de Kamer zullen de halfjaarlijkse rapportages over voortgang van de mijlpalen en doelstellingen met de Kamer worden gedeeld middels een Kamerbrief waarin wordt aangegeven wat de status is van de mijlpalen en doelstellingen.

CEDAR

Alle rapportages zullen worden verzameld en opgeslagen in het centrale dataregister CEDAR, dat sinds mei 2023 operationeel is. Naast de beheersverklaringen en de bewijslast voor de mijlpalen en doelstellingen zullen ook de artikel 22.2.d.-gegevens regulier bijgewerkt moeten worden. Omdat de toezichthoudende partijen inzage dienen te hebben in de gegevens en omdat de genoemde gegevens nodig zijn voor beheersmaatre­ gelen zal het centrale dataregister op een continue basis bijgewerkt moeten worden. Voor zover mogelijk dienen de benodigde controles op de gegevens vooraf plaats te vinden, om onregelmatigheden te voorkomen. Bijvoorbeeld voordat een contract wordt gesloten of een subsidie wordt toegekend, moeten de betrokken ministeries of uitvoeringsorganen de voor het HVP vereiste gegevens opvragen en gebruiken bij controles om onregelmatigheden (de vier hoofdzonden) te voorkomen. Nationale en Europese toezichthoudende partijen zullen toegang hebben tot de meest recente gegevens en bijbehorende beheersmaatregelen.

Contact

Indien bovenstaande tot vragen leidt, kan contact worden opgenomen met HVP@minfin.nl.